Róża jest chorobą skóry itkanki podskórnej wywołaną przez paciorkowce. Bakterie wnikają do organizmu przez uszkodzoną skórę lub błonę śluzową ipowodują zapalenie, najczęściej na kończynach dolnych lub twarzy. Skóra jest żywoczerwona, błyszcząca, obrzęknięta, wyraźnie odgraniczona od skóry zdrowej, bolesna. Leczenie polega na przyjmowaniu antybiotyków.
Czym jest róża ijakie są jej przyczyny?
Róża jest ostrym stanem zapalnym skóry itkanki podskórnej. Jest to choroba zakaźna spowodowana przez paciorkowce grupy A– głównie Streptococcus pyogenes, niekiedy paciorkowce zgrup C iG. Źródłem zakażenia jest człowiek. Worganizmie ludzkim paciorkowce najczęściej występują wjamie nosowo-gardłowej iw okolicy odbytu. Mogą znajdować się także na przedmiotach. Do zakażenia dochodzi przez kontakt bezpośredni znosicielami lub osobami chorymi. Bakterie wnikają do organizmu przez uszkodzoną skórę lub błonę śluzową. Zakażenie szerzy się naczyniami chłonnymi. Nieuszkodzone powłoki skórne stanowią naturalną barierę dla bakterii. Bariera ta może być upośledzona, np. wskutek urazu mechanicznego (czasami wystarczy niewielkie otarcie, które może pozostać niezauważone), po ugryzieniu lub użądleniu przez owada, wwyniku zaburzeń krążenia żylnego lub chłonnego (przewlekła niewydolność żylna, obrzęk limfatyczny, żylakowe owrzodzenia podudzi). Bakterie mogą się także przedostać do skóry zwewnątrzustrojowych ognisk zakaźnych.
Osobami predysponowanymi do zachorowania są osoby wstarszym wieku, dzieci inoworodki.
Czynnikami ryzyka zachorowania są:
- przewlekły obrzęk kończyny (np. obrzęk limfatyczny kończyny górnej ukobiet po mastektomii),
- przebyta zakrzepica żył głębokich,
- owrzodzenia żylakowe podudzi,
- stan po operacji żylaków lub po pobraniu żyły do pomostowania aortalno-wieńcowego,
- cukrzyca,
- dożylne przyjmowanie narkotyków,
- zapalne choroby skóry ze świądem,
- grzybica stóp,
- zaniedbania higieniczne.
Okres wylęgania wynosi 1–4 dni.
Jak często występuje róża?
Róża jest stosunkowo często występującą chorobą. Zgodnie zdanymi epidemiologicznymi wPolsce w2013 r. odnotowano 5242 zachorowania na różę, wtym 44,8% przypadków związanych zpobytem wszpitalu.
Róża – objawy
Róża jest chorobą zapalną skóry itkanki podskórnej onagłym początku iszybkim przebiegu. Główne objawy róży to zmiany skórne.
Najczęstsza lokalizacja róży to podudzie (>80% przypadków), twarz oraz ukobiet po usunięciu piersi zpowodu nowotworu kończyna górna. Skóra jest żywoczerwona, błyszcząca, obrzęknięta, wyraźnie odgraniczona od skóry zdrowej, bolesna przy dotyku, cieplejsza. Niekiedy zarówno wobrębie skóry zmienionej zapalnie, jak ina obrzeżu nacieku występują drobne wybroczyny. Mogą pojawić się też linijne zaczerwienienia skóry wzdłuż przebiegu naczyń chłonnych zmienionych zapalnie („smugi”, „pręgi”). Węzły chłonne położone najbliżej miejsca zakażenia mogą być powiększone ibolesne przy dotyku (np. wróży kończyny dolnej – węzły pachwinowe).
Naciekowi zapalnemu towarzyszą obrzęki, ponieważ paciorkowce rozsiewają się m.in. naczyniami chłonnymi. Oprócz zmian skórnych, chorobie często towarzyszą objawy ogólne: dreszcze, wysoka gorączka do 40–41°C, złe samopoczucie. Dochodzi do powiększenia okolicznych węzłów chłonnych.
Choroba nie pozostawia odp*rności na zakażenie, toteż często nawraca, zwłaszcza uosób predysponowanych. Powikłana róża może powodować poważne zaburzenia ogólnoustrojowe.
W zależności od obrazu zmian skórnych, wyróżniamy różne postacie kliniczne róży:
- różę pęcherzową – pojawiają się pęcherze wypełnione jasną, surowiczą treścią; ustępuje bez pozostawienia blizn
- różę krwotoczną – występują krwawe wylewy do tkanek; ustępuje bez pozostawienia blizn
- różę zgorzelinową – ciężka postać zpowstaniem obszarów martwicy; po przebyciu tej postaci choroby najczęściej pozostają blizny
- różę pełzającą lub wędrującą – gdy zakażenie szerzy się drogami naczyń limfatycznych wpostaci wypustek, czasami objawy choroby mogą pojawiać się też wodległych od siebie miejscach, np. na drugiej stopie albo dłoni
- różę nawrotową – najczęściej daje powikłania wpostaci słoniowacizny kończyn spowodowanej zaburzeniami odpływu chłonki.
W badaniu lekarz może stwierdzić podwyższoną temperaturę ciała oraz charakterystyczne zmiany skórne.
Co robić wprzypadku wystąpienia objawów róży?
Przy podejrzeniu róży należy zgłosić się do lekarza rodzinnego, celem ustalenia dalszego postępowania. Wzależności od stanu ogólnego pacjenta ichorób współistniejących lekarz może zadecydować owłączeniu leczenia wwarunkach domowych lub skierować pacjenta do leczenia szpitalnego.
Rozpoznanie róży
Zazwyczaj do ustalenia rozpoznania iwłączenia leczenia wystarczają zgłaszane przez pacjenta dolegliwości oraz nieprawidłowości stwierdzane wbadaniu fizykalnym. Lekarz może posiłkować się badaniami laboratoryjnymi: morfologią krwi, wktórej można zaobserwować leukocytozę, wrozmazie krwi przeważają neutrofile, podwyższone wartości CRP, podwyższone miano antystreptolizyny O(ASO). Wniektórych wypadkach wskazane jest wykonanie USG kończyn dolnych metodą Dopplera wcelu wykluczenia zakrzepicy żył kończyn dolnych.
Róża - leczenie ambulatoryjne idomowe
W leczeniu róży niezbędne jest zastosowanie antybiotykoterapii. Wpostaci łagodnej leczenie odbywa się wwarunkach domowych antybiotykiem wformie doustnej. Natomiast wciężkiej postaci zakażenia wskazana jest hospitalizacja izastosowanie antybiotyków wformie dożylnej. Zreguły stosuje się antybiotyki zgrupy penicylin lub ich pochodne. Poprawa po zastosowanym leczeniu zazwyczaj jest szybka, czasami już na drugi dzień dolegliwości stają się mniejsze. Jednak czasami na efekty leczenia należy poczekać ponad tydzień, dlatego bezwzględnie należy przestrzegać zaleceń lekarskich inie przerywać na własną rękę antybiotykoterapii. Stosowanie antybiotyków trwa różnie długo. Jeżeli stan chorego leczonego wwarunkach ambulatoryjnych ulegnie pogorszeniu, należy bezzwłocznie zgłosić się do lekarza, gdyż może być konieczna hospitalizacja.
W celu zmniejszenia objawów choroby stosuje się leki przeciwbólowe iprzeciwgorączkowe: paracetamol lub niesteroidowe leki przeciwzapalne. Wleczeniu wspomagającym miejscowo można stosować okłady chłodzące (np. zjałowego 0,9% roztworu NaCl), nie stosować opatrunków uciskowych, aw przypadku róży na kończynie – uniesienie kończyny wcelu zmniejszenia obrzęku. Niekiedy lekarz może zalecić leki moczopędne wcelu zmniejszenia obrzęków oraz leki poprawiające krążenie. Po leczeniu róży podaje się czasami profilaktycznie leki przeciwzakrzepowe.
Zastosowanie odpowiedniego antybiotyku zazwyczaj zapewnia całkowite wyleczenie róży. Choroba zazwyczaj nie pozostawia powikłań. Niepowikłana iwłaściwie leczona róża kończy się wyzdrowieniem wciągu 1–2 tyg. Czasem obserwuje się łuszczenie oraz miejscowe przebarwienia skóry. Wprzypadku róży na kończynie dolnej czasem utrzymuje się przewlekły obrzęk. Niemniej jednak, wprzypadku ciężkiego przebiegu choroby może być konieczne leczenie wwarunkach szpitalnych.
W przypadku róży, po przebyciu choroby, organizm nie uodparnia się na ponowne zachorowanie. Skłonności do nawrotów są na tyle charakterystyczne, że rumień zazwyczaj pojawia się dokładnie wtych samych miejscach, co przy poprzednich zachorowaniach. Obecność toksyn paciorkowców prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia układu chłonnego, dlatego leczenie róży nawrotowej może wymagać nawet kilkumiesięcznej kuracji.
W warunkach domowych po zakończeniu leczenia zazwyczaj lekarz zaleci wizytę kontrolną celem oceny skuteczności terapii iewentualnych powikłań.
Róża – profilaktyka
Prawdopodobieństwo zachorowania na różę wzrasta wraz zosłabieniem odp*rności organizmu. Dotyczy to przede wszystkim osób wpodeszłym wieku, chorych na cukrzycę, jak również osób, które są podatne na infekcje bakteryjne iwirusowe.
- Najprostszą metodą uniknięcia zachorowania na różę jest skuteczne leczenie wszelakich infekcji, szczególnie wywołanych przez paciorkowce, np. anginy.
- Ponadto należy dbać oogólną odp*rność organizmu przez stosowanie urozmaiconej diety bogatej wowoce iwarzywa, unikanie nałogów oraz zwiększenie aktywności fizycznej.
- Istotną kwestią jest regularne wykonywanie badań kontrolnych stężenia cholesterolu, ciśnienia tętniczego oraz stężenia glukozy we krwi. Wyniki tych badań mogą pomóc zdiagnozować choroby układu sercowo-naczyniowego, które sprzyjają zachorowaniom na różę.
- Osoby zniewydolnością krążenia, szczególnie zżylakami oraz zaburzeniami odpływu chłonki, również stanowią grupę zagrożoną zwiększonym ryzykiem rozwoju róży. Utakich osób nie należy lekceważyć nawet drobnych zmian skórnych, aprzewlekłą niewydolność żylną izakrzepicę wkończynach dolnych poddawać skutecznemu leczeniu.
Nie ma szczepienia przeciwko róży. Nie ma też trwałej odp*rności po przechorowaniu róży.
